มาทำความรู้จักกับ “มะเดื่อชุมพร” สุดยอดสมุนไพรที่คนไทยไม่กล้ากิน😨
มะเดื่อ มีถิ่นกำเนิดในประเทศศรีลังกา จีนตอนใต้ เอเชียใต้ และตะวันออกเฉียงใต้ สายพันธุ์มะเดื่อที่มีอยู่ในโลก ซึ่งทางพฤกษศาสตร์ได้มีการรวบรวมไว้นั้นมีประมาณ 600 สายพันธุ์ แต่สายพันธุ์ที่บ้านเรารู้จักกันดี คือ “มะเดื่อชุมพร” มีชื่อวิทยาศาสตร์ คือ Ficus Racemosa Linn. (บางแห่งใช้ Ficus Glomerata Roxb.) ชื่อภาษาอังกฤษว่า Cluster Fig, Goolar Fig, Gular Fig มีชื่อเรียกอื่นๆ เช่น กูแซ(กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน), เดื่อเกลื้อง(ภาคกลาง, ภาคเหนือ), เดื่อน้ำ(ภาคใต้), มะเดื่อ(ลำปาง), มะเดื่อชุมพร มะเดื่ออุทุมพร(ภาคกลาง) เป็นต้น
🌳ลักษณะของต้นมะเดื่อ
เป็นไม้ยืนต้นผลัดใบ สูง 5-20 เมตร ลำต้นเกลี้ยงสีน้ำตาลหรือน้ำตาลปนเทา มีน้ำยางขาว กิ่งอ่อนสีเขียว กิ่งแก่มีสีน้ำตาลเกลี้ยง หรือมีขนปกคลุม ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่หรือรูปใบหอก ปลายใบแหลม ขอบใบเรียบ
ดอกออกเป็นช่อ มีรูปร่างคล้ายผล (คนส่วนใหญ่จึงเรียกช่อดอกนี้ว่าผลหรือลูกมะเดื่อ) ช่อดอกนี้เกิดภายในฐานรองดอกที่มีรูปร่างคล้ายผล ออกดอกระหว่างเดือนมิถุนายน-สิงหาคม
ผลออกเป็นกระจุกตามกิ่งและลำต้น รูปกลมแป้นหรือรูปไข่ มีขน ภายในผลมีเกสรเล็กๆอยู่ ผลอ่อนมีสีเขียว เมื่อสุกมีสีแดงอ่อน จนถึงเข้ม ออกผลระหว่างเดือนพฤศจิกายน-กุมภาพันธ์ ขยายพันธุ์โดยเมล็ด
🪰ต้นมะเดื่อกับแมลงหวี่ต่างพึ่งพาอาศัยกัน
มะเดื่อชุมพร ปัจจุบันยังไม่ได้รับความนิยมมากนัก สาเหตุคงมาจากผลสุกมักจะมีแมลงหวี่อยู่ในผลด้วยเสมอ ทำให้หลาย ๆ คนรู้สึกไม่ค่อยดีนัก หรืออาจมองว่ามันสกปรกจนไม่น่ารับประทาน แต่ในต่างประเทศจะให้ความสำคัญกับมะเดื่ออย่างมากเพราะเป็นผลไม้ที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง ก็นับว่าเป็นเรื่องแปลกและน่าสนใจอยู่มากเลยทีเดียว โดยต้นมะเดื่อกับแมลงหวี่ทั้ง 2 ฝ่ายต่างก็ต้องพึ่งพาอาศัยกัน โดยมะเดื่ออาศัยให้แมลงหวี่ช่วยผสมเกสรให้ติดเมล็ด ส่วนแมลงหวี่ก็อาศัยมะเดื่อเป็นอาหารและฟักไข่จนเป็นตัว จะเห็นได้ว่าทั้งสองฝ่ายต่างก็ต้องอาศัยกันและกันในการสืบพันธุ์ต่อไป
💊สรรพคุณทางยา
- เปลือกต้น รสฝาด แก้ท้องร่วง ชะล้างบาดแผล สมานแผล แก้ประดง ผื่นคัน แก้ไข้ท้องเสีย ไข้รากสาดน้อยและแก้ธาตุพิการ
- ราก รสฝาดเย็น แก้ไข้ แก้อาการร้อนใน กระทุ้งพิษไข้ ถอนพิษไข้ แก้ท้องร่วง ช่วยกล่อมเสมหะและโลหิต
- ผล รสฝาดเย็น แก้ท้องร่วง และสมานแผล
- ผลสุก เป็นยาระบาย
- ผลดิบ ช่วยแก้โรคเบาหวาน
💗ประโยชน์ของมะเดื่อไทย
- ในคาบสมุทรมลายู จะใช้รากต้มกับน้ำปรุงเป็นยาบำรุงหลังการคลอดบุตร (ราก)
- ไม้มะเดื่อจัดเป็นไม้มงคลที่สามารถปลูกไว้ในบ้าน และยังเป็นไม้ศักดิ์สิทธิ์ เพราะในสมัยอดีตจะใช้ไม้มะเดื่อทำพระที่นั่งในพระราชพิธีราชาภิเษก ใช้ทำเป็นกระบวยตักน้ำเจิมถวาย และใช้ทำหม้อน้ำสำหรับกษัตริย์ทรงใช้ในพระราชพิธี
- ผลสุกสามารถใช้เป็นอาหารสัตว์ได้หลายชนิด แถมยังเป็นการขยายพันธุ์มะเดื่อชุมพรไปด้วยในตัว เพราะเมล็ดของมะเดื่อจะงอกดีมากขึ้นเพราะมีน้ำย่อยในกระเพาะของสัตว์
- ยางเหนียวใช้ลงพื้นสำหรับปิดทอง
- เนื้อไม้ของต้นมะเดื่อสามารถใช้ทำเป็นแอกไถ หีบใส่ของ ไม้จิ้มฟันได้
- ใบอ่อน ใช้นึ่งกินเป็นผักจิ้มน้ำพริก
- ยอดอ่อน ใช้ลวกกินกับน้ำพริก
- ผลอ่อนใช้รับประทานเป็นอาหารได้
- หัวใต้ดิน สามารถนำไปนึ่งรับประทานได้
- ช่อดอก หรือที่คนไทยเรียกว่าผลหรือลูกมะเดื่อ สามารถนำมารับประทานเป็นผักได้ โดยใช้จิ้มกับผัก หรือใช้ทำแกงอย่างแกงส้มก็ได้เช่นกัน
มะเดื่อ ได้ถูกบันทึกไว้ในตำนานของชาวฮินดูว่าเป็นไม้มงคลและเป็นที่นับถือของคนไทย พม่า และมอญมาแต่โบราณ มะเดื่อเป็นต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ในตำนาน เป็นไม้มงคล ในเรื่องที่เกี่ยวกับความเชื่อและพิธีกรรมต่างๆ ในสังคมตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน แต่คนส่วนใหญ่มักไม่นิยมทานเพราะอาจจะกลัวสิ่งสกปรกจากแมลงหวี่ อยากให้ลองเปิดใจกันดูหน่อยนะ เพราะสรรพคุณแสนวิเศษซ่อนอยู่ภายในมะเดื่อเพียบ!
อ้างอิง
